1-) Tarihi Doku
İlk yerleşimin MÖ. 5.500 yıllarına kadar uzandığı belirlenen Amasya; Antik Çağdan günümüze kadar geçen zaman içerisinde Hitit, Frig, Kimmer, Lidya, Pers, Roma, Bizans, Danişmend, Selçuklu, İlhanlı ve Osmanlı medeniyetlerine ev sahipliği yapmıştır. 1386 yılında Osmanlı topraklarına katılan Amasya, Osmanlı padişah ve şehzadelerinin gösterdikleri özel ilgi nedenleriyle "şehzadeler şehri" olarak da ün yapmıştır.
19 Mayıs 1919' da Samsun'da başlayan Milli Mücadelenin ilk adımı, 12 Haziran 1919'da Mustafa Kemal'in Amasya'ya gelmesiyle Amasya’da devam etmiştir. Kurtuluş Mücadelesinin planları hazırlanmış, Erzurum ve Sivas Kongrelerinin toplanmasına burada karar verilmiş, 22 Haziran 1919'da yayımlanan Amasya Tamimi ile "Milletin İstiklalini yine milletin azim ve kararının kurtaracağı" Amasya' da ilan edilmiştir.
2-) Konum, Coğrafi Yapı, Komşu İller, Nüfus
Amasya, doğuda Tokat, güneyde Yozgat, batıda Çorum, kuzeyde Samsun illeri ile çevrilidir. Yeşilırmak nehrinin Orta Karadeniz Dağları (Canik) arasında oluşturduğu vadi üzerinde kurulmuştur. Akdağ, Tavşan Dağı, İnegöl Dağı, Kocacık Tepesi, Kırklar Dağı, Ferhat Dağı önemli dağlarıdır. Sulama amaçlı gölet ve barajlar ile sulanan verimli ovalara sahiptir.
Amasya karayoluyla; İzmir'e 912 km, Ankara'ya 333 km ve İstanbul'a 671 km uzaklıktadır. TUİK verilerine göre 2019 yılı sonu itibariyle Merkez ilçenin nüfusu 150.828 il genel nüfusu ise 337.800 olarak tespit edilmiştir. Amasya’nın Göynücek, Gümüşhacıköy, Hamamözü, Merzifon, Suluova, Taşova olmak üzere 6 ilçesi, 1 beldesi, 372 köyü bulunmaktadır.
3-) İklim ve Bitki Örtüsü
Amasya bulunduğu coğrafi konumdan ötürü Karadeniz iklimi - karasal iklim arasında bir geçiş ikliminin hüküm sürdüğü bir ilimizdir. Yazları karasal iklim kadar kurak, Karadeniz iklimi kadar yağışlı değildir. Kışları ise Karadeniz iklimi kadar ılıman, karasal iklim kadar sert değildir. Amasya sahip olduğu iklimin doğal sonucu olarak zengin bir bitki örtüsüne sahiptir. İl merkezi ve ilçelerinde doğal bitki örtüsü olarak geniş ormanlık alanlar bulunmaktadır. Merkez ilçedeki ormanlar büyük ölçüde Akdağ bölgesinde yayılış göstermekte iken, yükseklerde sarıçam, karaçam ve kayın, düşük rakımlarda kızılçam, ardıç, meşe, gürgen ve titrek kavak yayılış göstermektedir.
4-) Ekonomi
Amasya’nın İç Anadolu’nun birçok ilinden Karadeniz’e geçiş yolu üzerinde bulunması ve Avrupa – İstanbul – İran Uluslararası Karayolu güzergâhında yer alması ekonomik gelişimine önemli katkı sağlamıştır. Amasya’da başlıca ekonomik faaliyet alanının tarım sektörü olması ve geçimin bu sektörden sağlanmasının yanı sıra ticaret de bu tarımsal ürünlerin alım-satımı ile ilgili olarak yapılmaktadır. Tahılların yanı sıra, özellikle şekerpancarı, sebze ve meyve, ticarete konu olan tarımsal ürünleri oluşturmaktadır. İl dahilindeki köyler bağlı oldukları ilçelerle yoğun ticari ilişkide bulunmakta olup Samsun-Ankara ve İstanbul, Amasya’nın en çok ticari ilişkide bulunduğu iller durumundadır ve bu iller, Amasya’nın tarımsal potansiyeli için önemli pazarları meydana getirmektedir. Ulaşım güzergahında olması ekonomisine bu noktada önemli katkı sağlamaktadır.
Amasya’daki ticarethaneler, çoğunlukla gıda ve toprak ürünlerine dayanmakta olup hayvan ticareti de önemli bir grup oluşturmaktadır. Her türlü dayanıklı tüketim maddeleri, çimento, demir, giyim, narenciye gibi ürünler il dışından alınmakta; il dışına, tarımsal ürünlerden elma, soğan, nohut, mercimek, fasulye; sanayi ve madencilik ürünlerinden şeker, süt ve süt mamulleri, ayçiçek yağı, hayvan yemi, un, kireç, tuğla ve kiremit ile linyit kömürü pazarlanmaktadır. Ayrıca son yıllarda şehrin tarihi ve doğal mekânlarından kaynaklı olarak turizm gelirleri de artmaktadır.
ULAŞIM
1-) Karayolu:
İç Anadolu’dan Karadeniz’e açılan bir güzergâhta yer alan Amasya komşu illerden Samsun, Çorum ve Tokat'a Devlet yolu ile bağlıdır. Transit karayolu güzergâhı 100-17,100-18 ve 100-19 kontrol kesim no'lu devlet yolu (Avrupa - İran Uluslararası Transit Karayolu) üzerinde yer almaktadır. Amasya’nın yaz-kış ulaşım sorunu yoktur. Bu kapsamda Amasya Otobüs Terminaline günlük ortalama 140 şehirlerarası otobüs girip çıkmaktadır. Amasya ile komşu iller Samsun ve Çorum arasında her saat araç bulmak mümkündür. Şehir merkezine 1,5 km mesafedeki Amasya Otogarına gelmek için şahsi araç veya otogara gelen servisleri veya belediye otobüslerini kullanabilirsiniz.
Amasya Otogarı:
Adresi: Kirazlıdere Mahallesi, Merkez / Amasya
Tel: 0 (358) 212 83 66
2-) Demiryolu:
Amasya’ya demir yolu ulaşımı bulunmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları'na ait olan istasyon, Samsun – Amasya ile Samsun – Sivas bölgesel trenlerine hizmet vermektedir. Sivas-Samsun demiryolu üzerinde Sivas'a 261 km, Samsun'a ise 130 km. uzaklıktadır. Amasya Tren Garı, birçok otele yürüme mesafesindedir ve otobüs terminaline sadece 5 km uzaklıktadır. Gardan bu istikametlere günlük seferler düzenlenmektedir. Şehir merkezine yürüme mesafesinde bulunan Amasya Tren Garı'na, farklı bölgelerden özel araçlar ve çeşitli toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlanabilmektedir.
Amasya Tren Garı:
Adres: Hızırpaşa Mahallesi, İstasyon Caddesi, No:50, 05100 Amasya
Tel: 0358 218 12 39
3-) Havayolu:
Amasya ili hava ulaşımını Merzifon ilçesinde bulunan Amasya Merzifon Havaalanı üzerinden gerçekleştirmektedir. Havaalanı Amasya şehir merkezine 46 km uzaklıktadır. Türk Hava Yolları'nın İstanbul-Amasya Merzifon-İstanbul uçuşları; haftanın her günü karşılıklı olarak yapılmaktadır. Havaalanına özel araç veya servislerle erişim sağlanmaktadır. Ayrıca, Amasya’ya 130 km uzaklıktaki Samsun ilinden de hava ulaşımı sağlanması alternatifler arasındadır.
Amasya Merzifon Havaalanı:
Adres: 05300 Merzifon/Amasya
Tel: 0 358 10 16/17
Şehrin Meşhur Yönleri
Amasya’nın tarihi ve doğal güzelliklerin yanı sıra bu şehri bütün ülkeye tanıtan ve ünü ülke sınırlarını aşmış olan elmasıdır. Misket elması olarak da bilinen Amasya elması tadı ve görüntüsüyle tüm ülkede en çok sevilen meyveler arasında yer almaktadır. Amasya'nın vadi konumu bu elmanın yetişmek için en sevdiği ortam olduğu söylenmektedir. Bir yıl meyve verdikten sonra diğer yıl meyve vermeyen bu misket elmalar, bir yüzü sarı bir yüzü yeşil bir yapıya sahiptir. Üstelik sert ve dayanıklı olması ile bilinen bu elmaları uzun süre saklayabilirsiniz.
Kurtuluş Savaşı’nın önemli kilometre taşlarından olan Amasya Tamimi Türkiye’nin bütün şehirlerine buradan duyurulmuş ve Amasya Protokolü burada imzalanmıştır. Meşhur “Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır”
sözü burada kayıtlara geçmiştir.
Yöresel Ürünler ve Yapılabilecek Alışverişler
Amasya’nın zengin tarihi ve doğal güzellikleri yöresel ürünlerine de yansımıştır. El sanatlarını aynı zamanda bir geçim kaynağı olduğu Amasya’ya gittiğinizde, Yassıçal Belde'si ve Sarıyar Köyü'nde üretimi devam eden halılardan; çay tutkunu Amasya’lıların vazgeçilmezi teneke semaverden; Merzifon yöresinde kamçılı tezgâh diye bilinen tezgâhlarda dokunan ve çeşitli şekil ve motiflerle süslenen peştamal ve çarşaflardan mutlaka alınız. Ayrıca Baharda Amasya’ya yolunuz düşerse yerel pazarlara mutlaka uğrayıp ipe dizilmiş aluçlardan ve madımak demetlerinde almayı unutmayınız.
