1-) Tarihi Doku
Yazılı tarihi M.Ö. 2200'lerde Subarrularla başladığı Tunceli M.Ö. 2200 yıllarında Hurrilerin, M.Ö. 1300 yıllarında Hititlerin, M.Ö. 1200 yıllarında Urartuların, M.Ö. 700 yıllarından itibaren Medlerin, Perslerin ve Makedonyalıların, M.Ö. 17 - M.S. 200 yıllarında Romalılar ve kısa bir süre Partların, 200-639 yıllarında Kapadokyalılar, Selevkoslar, Doğu Roma İmparatorluğu, Bizanslılar ve Sasanilerin, 639-972 yıllarında Arapların ve 972-1071 arası Bizanslıların egemenliği altında yaşamıştır. 1071 Malazgirt Meydan Muharebesinden sonra Anadolu’da Türklerin egemenliğinin hızla yayıldığı dönemde bölge 1087 yılında kesin olarak Türklerin egemenliği altına girmiştir. Yöre 1087 yılından itibaren Selçuklular, Mengücekler ve Akkoyunlular’ın hakimiyeti altında kalmış, 1473 yılında da Osmanlıların egemenliği altına girmiştir. Kısa bir süre Safevilerin yönetimi altına giren yöre, 1514 yılında yapılan "Çaldıran Savaşı"ndan sonra tekrar Osmanlı yönetimi altına girmiştir.
Bugün Tunceli iline bağlı ilçe olan Hozat, Cumhuriyet öncesinde mutasarrıflık iken Cumhuriyetin ilanı ile "Dersim Vilayeti" haline getirilmiştir. 25 Aralık 1935 tarih ve 2885 sayılı Kanunla geçici merkezi Elazığ ili olmak üzere, Erzincan'ın Pülümür, Elazığ'ın Nazımiye, Hozat, Mazgirt, Pertek, Ovacık ve Çemişgezek ilçeleri bağlanarak Tunceli Vilayeti teşkil edilmiştir. 30 Aralık 1946 tarih ve 4993 sayılı Kanuna göre İl merkezi halen bugünkü merkezi durumunda olan Kalan Kasabası'na nakledilmiştir. Daha önce "Kalan" olan ilin ismi Mustafa Kemal Atatürk, tarafından "Tunceli" olarak değiştirilmiştir.
2-) Konum, Coğrafi Yapı, Komşu İller, Nüfus
Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Tunceli, güneyinde Elazığ, doğusunda Bingöl, kuzeyinde Erzincan ve kuzeydoğusunda Erzurum illeri ile çevrilidir. Tümüyle Fırat Havzası içerisinde kalan Tunceli, doğal sınırlarla kuşatılmış yüksek bir bölgedir. Doğu Toros Dağlarının uzantıları doğu-batı yönünde uzanarak ilin kuzeybatısını, kuzeyini ve kuzeydoğusunu hemen hemen bütünüyle kaplar. Vadiler çok dar ve dik olup vadi tabanlarında ovalar oluşmamıştır. Güneyden kuzeye ve batıdan doğuya yükselen il topraklarının % 70'ini dağlar, % 25'ini platolar, % 5'ini ovalar ve düzlükler oluşturmaktadır.
Tunceli, İzmir’e 1395 km, İstanbul’a 1169 km ve Ankara’ya 816 km mesafede yer almaktadır. TUİK verilerine göre 2019 yılı sonu itibariyle merkez ilçe nüfusu 38.427 ve il genel nüfusu 84.660 olarak tespit edilmiştir. Tunceli’nin merkez ilçesi ile birlikte Çemişgezek, Hozat, Mazgirt, Nazımiye, Ovacık, Pertek ve Pülümür olmak üzere 8 İlçesi, 1 Beldesi ve 364 köyü bulunmaktadır.
3-) İklim ve Bitki Örtüsü
Tunceli ilinin coğrafi yapısı nedeniyle il düzeyinde farklı iklim özellikleri görülmektedir. Yükselti farklılığı nedeniyle ilkbahar ve sonbahar aylarında Malazgirt, Pertek, Çemişgezek ve Tunceli il merkezinde yağışlar yağmur, ilin kuzeyinde bulunan Ovacık ve Pülümür ilçelerinde karla karışık yağmur, Munzur Dağları’nda ise kar ve tipi şeklinde düşmektedir. Tunceli’nin coğrafi yapı itibariyle vadi, plato ve yüksek meyilli dağlık bir yapıya sahip olması nedeniyle ilkbahar aylarında havanın yumuşamasıyla birlikte Ovacık ve Pülümür vadisinde genellikle çığ olayları yaşanmaktadır. İlin kuzeyde 3.500 metre yükseltili dağlık alanlardan, güneyde 700 metreye kadar alçalan çok engebeli arazi yapısı, sıcaklık, yağış, rüzgâr ve güneşlenme gibi iklim verileri açısından önemli farklılıklar yaratmaktadır.
Tunceli ilinde çok farklı veriler sunan fiziki coğrafya özelliklerine, iklim farklılıklarına ve çok zengin olan su kaynaklarına bağlı olarak ortaya çıkan bio-çeşitlilik, il topraklarında özellikle bahar aylarında bitki örtüsü ve doğal peyzaj bakımından da zengin görüntülerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Doğu Anadolu Orman Kuşağı içinde kalan il topraklarının % 27'sini kaplayan ve genelde bodur ve baltalık meşe ağaçlarından oluşan ormanlar, ilin orta ve kuzey kesimlerinde, Tunceli Merkez, Ovacık, Pülümür, Hozat ve Nazımiye ilçelerinde yoğunlaşmaktadır. İlin kuzeyinde batıdan doğuya sıralar halinde uzanan dağların 1800-2000 metreden daha yüksekteki sarp ve dik yamaçları, doğal koşullar ve iklim nedeniyle ağaç yetişmediği için genel olarak çıplaktır. Vadilerde ve akarsu boylarında meşe ağaçlarının yanı sıra ardıç, gürgen, dişbudak, akağaç, söğüt, kavak ve çınar ağaçları da bulunmakta, platolarda ise doğal bitki örtüsünü kısa boylu çayır otları oluşturmaktadır.
4-) Ekonomi
Tunceli, ekonomik faaliyetler açısından Türkiye'nin geri kalmış illerinden biridir. İlde elverişsiz doğa koşullarına bağlı olarak tarım alanlarının kısıtlı olması, ilin ekonomik gelişmesini engellemiştir. Nüfusun yüzde 34,03’ünün köy ve beldelerde yaşadığı Tunceli’nin temel ekonomik etkinliği tarım ve hayvancılıktır. Tarıma elverişli alanlar oldukça kısıtlıdır. Geleneksel el sanatları arasında bugün için kaybolmaya yüz tutmakla birlikte dokumacılık, çömlekçilik ve dericilik yapılmaktadır. Çeşitli kesimlerinde jips içeren cevher yataklarına rastlanan Tunceli, Pülümür yöresindeki tuzlalar dışında yer altı kaynakları bakımından da yoksuldur. Tunceli’de bitkisel üretim, canlı hayvan ve hayvansal ürünler yetiştirilmektedir. Tarımsal ürünlerde dış ticaret söz konusu değildir. Toplam arazinin 113.180 hektarında tarım yapılabilmektedir.
ULAŞIM
1-) Karayolu
Tunceli’ye doğrudan ulaşım bakımından tek alternatif karayoludur. Tunceli, Doğu Anadolu’nun kuzey ve güneyini birbirine bağlayan Erzincan-Elazığ karayolu üzerinde yer almaktadır. Tunceli topraklarında kuzey güney yönünde uzanan ve Erzincan’ı Pülümür, Tunceli ve Pertek üzerinden Elazığ’a bağlayan kara yolu, Tunceli merkezinden geçmektedir. Tunceli- Erzincan kara yolu aynı zamanda Güneydoğu Anadolu’yu Doğu ve Karadeniz bölgelerine bağlayan devlet kara yollarından biridir. Tunceli’nin İç Anadolu ve Karadeniz illeri ile ulaşım bağlantısı kuzeyde sınırdan geçen Erzurum-Erzincan kara yolu ile güney illeri ile olan ulaşım bağlantısı ise Elazığ’dan geçen Bingöl Elazığ Malatya kara yolu ile sağlanmaktadır. Eskiden Pertek-Elazığ bağlantısını sağlayan köprü Keban Baraj Gölü suları altında kaldığı için günümüzde Pertek ve Çemişgezek’te kurulan feribot iskeleleri ile Elazığ yakasına ulaşım sağlanmaktadır. Tunceli’den her gün düzenli olarak Ankara, İstanbul, İzmir, Antalya, Hatay, Mersin, Adana, Kayseri, Malatya, Şanlıurfa, Diyarbakır, Konya, Nevşehir, Denizli, Uşak, Trabzon, Erzurum, Erzincan, Afyonkarahisar, Balıkesir, Adapazarı, Bolu illerine seferler düzenlenmektedir. Tunceli merkezde bulunan Otogar belediye araçlarıyla ulaşım sağlanmaktadır.
Tunceli Otogarı: Alibaba Mahallesi, Cemal Gürsel Cd. No:14, 62000 Tunceli
Tel: 0 (428) 212 60 66
2-) Demiryolu
Tunceli’ye demiryolu ulaşımı bulunmamaktadır. En yakın demiryolu hattı, Tunceli’nin kuzey sınırında Erzincan’dan (Mutu Köprüsü), güney sınırında ise Elazığ’dan geçmektedir.
3-) Havayolu
Tunceli’de havaalanı bulunmamaktadır. Tunceli’ye eşit uzaklıkta (yaklaşık 135 km) Elazığ ve Erzincan illerinde havalimanı bulunmaktadır. Ayrıca yapımı devam eden Bingöl Havalimanı da Tunceli’ye yaklaşık 140 km uzaklıktadır. Bu havaalanları kullanılarak Tunceli’ye ulaşım sağlanabilir.
Şehrin Meşhur Yönleri
Tunceli kendine has kültürü ve doğasıyla adından söz ettiren. Şehirlerdendir. Tunceli’nin Türkiye’de ve dünyada isim yapmış en önemli değeri akarsu kaynakları, gözeleri, endemik bitki türleri ve yöreye özgü hayvan türleri ile zengin bitki örtüsü ve yabani hayvan varlığına sahip Munzur Vadisi Milli Parkıdır.
Yöresel Ürünler ve Yapılabilecek Alışverişler
Tunceli’yi gezip gördükten sonra dönüşte kendinize, ailenize ve sevdiklerinize hediye almak isterseniz sizi memnun edecek miktarda yöresel ürün bulacaksınız. Birbirinden maharetli genç kızlar tarafından dokunan ve üzerinde yöreye özgü desenlerin işlendiği yer yaygısı türü olan “Cicim” ve çanta olarak kullanılabilecek “Heybe” hediyelik eşya olarak dükkanlarda satılmaktadır.
Yörenin yem yeşil, çiçekli doğasından beslenen arılardan elde edilen “Pülümür Balı” ve Munzur Milli Parkı Vadisinde bulunan dağlarda tamamen doğal ortamında kendi başına yetişen çeşitli dertlere derman tek dişli “Ovacık Sarımsağı” ve dağ kokulu “Şavak Peyniri” tüketim ve hediye amaçlı olarak alınabilir.
.jpg)
